Wat doet een vertrouwenspersoon?

“Wat doet een vertrouwenspersoon eigenlijk?”

Mensen weten vaak niet goed wat een vertrouwenspersoon (VP) precies is. Ze vragen zich af wat het nut is, en hoe vertrouwelijk een gesprek met een VP werkelijk is. Belangrijke vragen voor het inrichten van een sociaal veilige werkomgeving. Hieronder de antwoorden die ik dan geef.

Wat is een vertrouwenspersoon precies?

Veel mensen hebben wel eens van een VP gehoord, maar als je doorvraagt hebben ze daar verschillende beelden bij. En dat is niet vreemd. In een werkomgeving is een VP vaak iemand die goed kan luisteren zonder specifieke VP-opleiding. Deze kan indien nodig doorverwijzen naar een professional. Ook zijn er speciaal opgeleide en gecertificeerde VP ‘s. Deze VP’s zijn opgenomen in het landelijk register van vertrouwenspersonen. Goed opgeleide VP’s onderschrijven de gedragscode voor VP’s, volgen verplichte bijscholing en zijn op de hoogte van de recente wet- en regelgeving. Daarnaast zijn er opgeleide VP ‘s voor het onderwijs, de zorg (clientvertrouwenspersonen) en  de sport (vertrouwenscontactpersonen).

Wat is het nut van een vertrouwenspersoon?

Een VP is allereerst opgeleid voor het opvangen van personen die ongewenste omgangsvormen ofwel grensoverschrijdend gedrag ervaren. Zij zijn ter ondersteuning van een melder, om te luisteren, door te vragen en samen het voorgevallene te bespreken en mogelijke vervolgstappen en consequenties door te nemen. Een VP doet geen onderzoek en geen waarheidsbevinding. Ik krijg weleens de vraag ‘wat vind jij daar nou van, dat kan toch niet?’  Ik verplaats me dan in het referentiekader van de melder, bekijk de wereld zoals de melder hem bekijkt en toon begrip voor het effect op de melder. Daarna vat ik het gesprek samen en vraag door naar wat de melder zelf graag wil. Die wens bespreken we uitvoerig: wat ziet de melder als mogelijkheden, aangevuld met mijn analyse van mogelijke consequenties. Hierbij maak ik gebruik van een zogenaamde escalatieladder. 

Een VP kan ook zijn opgeleid voor het opvangen van personen die vermoedens hebben van integriteitskwesties. Het bespreken van vermoedens van vermeende integriteitskwesties met een VP heeft geen consequenties en is dus laagdrempelig. Het bespreken met een compliance officer of ander officieel meldpunt in een organisatie wordt gezien als een officiële melding.

Hoe vertrouwelijk is gesprek met een VP echt? 

“Je kunt wel zeggen dat het gesprek vertrouwelijk is, maar hoe zeker ben ik daarvan?” Die vraag krijg ik ook weleens. Ik leg dan uit dat ik er voor de melder ben en dat ik niets doorvertel aan anderen. Niets, tenzij de melder mij iets vertelt over een ernstig strafbaar feit waarmee ikzelf in gewetensnood kom. Het management van een organisatie wordt via het jaarverslag op de hoogte gebracht van dingen die er spelen, maar wel op een zodanige wijze dat melders anoniem blijven. Bij ernstige misstanden vindt een dergelijke terugkoppeling uiteraard eerder plaats. Een terugkoppeling aan het management via het jaarverslag is nodig om vast te stellen of het opgestelde beleid voor het creëren van een sociaal veilige werkomgeving wel wordt nageleefd  of wellicht aangepast moet worden.